مطالب کمکی جهت تدریس پودمان صنایع دستی و بافت کاروفناوری هشتم
انواع دست بافت ها در ایران
دست بافت های ایرانی دارای تنوع بسیاراست که بر روی دارهای ساده ی روستایی و عشایری روی زمین یا بر دارهای ایستاده و عمودی بافته می شوند و در تمام نقاط ایران متداول است
دست بافت های هر منطقه یا اقلیم بیانگر جنبه ای از هویت فرهنگی مردمان همان مناطق یا اقلیم هاست می توان گفت آن ها فرهنگ و آداب و رسوم خویش را بر سطح بافته های زیبای خود تصویر می کنند این بافته ها گاه از زندگیشان می گوید ، گاه از طبیعتی که از آن بهره مند می شوند و گاه از شادمانی ها و غم هایشان به طور کلی این بافته ها تجلی گر افکار و روحیات بافندگان است.
دست بافته های مناطق مختلف ایران هریک ویژگی های منحصر به فرد،از نظر نقش و رنگ و اندازه و شیوه ی بافت و کاربرد آن برخوردار است. البته مشابهت هایی هم میان دست بافت ها یافت می شود با این حال بافته های هرمنطقه به گونه ای است که با نام خاص و بومی خود بیانگر تعلق آن به مردمان همان منطقه است.
این بافته ها انواع بسیاری دارند که در مطالب زیر به نمونه هایی از آنها اشاره می شود.
جاجیم :
بافت جاجیم در میان ایلات و عشایر ترکمن ، کردستان ، آذربایجان ،فارس و ........... رواج دارد که بافت آن بر روی زمین و به صورت افقی متداول است .
گلیم :
دست بافته ای است پودنما که و بدون پرزکه هم بر دار افقی و هم بر دار عمودی بافته می شود نقش گلیم بیشتر تحت تاثیر رنگ پودها است همچنین این بافته دو رویه می باشد.
زیلو :
این دست بافته با استفاده از تار وپود پنبه ای بر دارهای عمودی تولید می شود بافت این زیراندازدر روستاها مرسوم است زیلو نسبت به سایر دست بافت ها ضخیم و زمخت است زیلو دو رویه است و نقش یک طرف آن با طرف دیگر متفاوت است
پلاس :
بافت پلاس نیز مانند زیلو است با این تفاوت که در بافت پلاساز نخ های پنبه ای نامرغوب و پست استفاده می شود پلاس معمولا دورویه و بدون نقش می باشد.
شیرکی پیچ :
تولید این دست بافته میان ایلات و عشایر کرمان رواج دارد و مانند گلیمبدون پرز و صاف است اما به هنگام بافت پیچش نخ های پشمین پود در زوایای مختلف به دور تارها سطح بافته را متفاوت از گلیم نشان می دهد شیرکی پیچ یک رویه است.
ورنی :
بافت ورنی در میان ایلات و عشایر مغان ، اهر و مشکین شهر متداول است و تقریبا شبیه شیرکی پیچ است این بافته یک رویه و از پشت آن نخ های پود آویزان است. و با تارو پود پشمینبافته می شود در سال های اخیر بافت ورنی های ابرشمی نیز رواج پیدا کرده است.
سوزنی :
این دست بافته نیزبا پیچش نخ های پود به دور تارها شکل می گیرد و یک رویه است و در پشت آن نیز نخ های پود آویزان است در بافت سوزنی بر خلاف نام آن از سوزن استفاده نمی شود این بافته در میان ایلات و عشایر فارس متداول است.
جل :
از آنجا که ایلات و عشایر حیوانات باربر مانند اسب را حیوانات با ارزشی می دانند به تولید دست بافته هایی برای پوشش این حیوانات نیز اهمیتمی دهند مانند نمونه های زیر :
خورجین :
محفظه ای برای حمل وسایل و ............... بر روی حیوانات
جوال :
محفظه ای برای حمل وسایل و ............... بر روی حیوانات و بزرگ تر از خورجین
قالی :
مانند فرش و از الیاف حیوانی و گیاهی توسط عشایر و ایلات و روستاییان بافته می شود.
مفرش :
دست بافته ای است برای بستن رختخوابو سایر وسایل
