مطالب تکمیلی پودمان امور اداری و مالی کاروفناوری هشتم
مفهوم و تعريف حسابداري
از حسابداري تعاريف مختلفي ارائه شده است. در گذشته عموماً حسابداري را فن شناسايي، ثبت، طبقه بندي، تلخيص و گزارشگري رويدادهاي مالي مي دانستند. تعاريف جديد، حسابداري را يك سيستم اطلاعاتي مي دانند. از اين ديدگاه حسابداريرا مي توان چنين تعريف نمود:
حسابداريعبارت است از يك سيستم اطلاعاتي كه از طريق شناسائي، ثبت، طبقه بندي، تلخيص و گزارشگري رويدادهاي مالي، اطلاعات لازم را در اختيار استفاده كنندگان از اطلاعات حسابداري قرار مي دهد .
وروديسيستم اطلاعاتي حسابداري، رويدادهاي مالي است كه با انجام عمليات حسابداري بر روي آنها - پردازش گزارش هاي مالي مورد نياز به عنوان خروجي سيستم تهيه مي شود و در اختيار استفاده كنندگان قرار مي گيرد.
گزارش های مالی:محصول نهایی سیستم اطلاعاتی حسابداری، گزارش های مالی می باشد. در مفهوم عام هرگونه گزارشی که از سیستم اطلاعاتی حسابداری استخراج شود، گزارش مالی نامیده می شود. مهم ترین قسمت گزارش های مالی صورت های مالی می باشند که در پایان هر سال مالی تهیه می شود.
حسابداريعبارت است از يك سيستم اطلاعاتي كه از طريق شناسائي، ثبت، طبقه بندي،تلخيص و گزارشگري رويدادهاي مالي، اطلاعات لازم را در اختيار استفاده كنندگان اطلاعات حسابداري قرار مي دهد.
اصطلاحات حسابداری
حسابدارینیز مانند سایر دانش های بشری حاوی اصطلاحات ویژه ای است. آشنائی با این اصطلاحات، شرط اساسی یادگیری صحیح حسابداری است. درک عمیق و درست اصطلاحات حسابداری مستلزم تحصیلات تخصّصی در این رشته است اما در ابتدای امر آگاهی مختصر از این اصطلاحات خالی از فایده نیست. لذا در ادامه این مبحث، چند مورد از اصطلاحات اصلی حسابداری معرفی مي گردد.
معادلۀ اساسي حسابداري
فرض كنيد قصد شروع فعاليتي را داريد. براي اين منظور 2,000,000 ريال وجه نقد خودتان را براي اين کار اختصاص مي دهيد. چون فكر مي كنيد كه مبلغ فوق براي انجام فعاليت مورد نظر كافي نيست، مبلغ 600,000 ريال نيز به صورت قرض دريافت مي كنيد. اگر فعاليت هاي فوق را در قالب يك مؤسسه یا شركت ارائه كرده باشيد، اكنون كل وجه نقدي كه در اختيار شركت شماست برابر است با:
2000000+600000=2600000
در حسابداریرابطه کلی زیر برقرار است.
دارایی = بدهی ها +سرمایه
در حسابداري، اين معادله همواره برقرار است و به آن معادلۀ اساسي حسابداري،مي گويند.
معادلۀ اساسي حسابداريمبنا و شالودۀ سيستم حسابداري دو طرفه را تشکيل مي دهد. بر اساس اين معادله مي توان هر يك از معاملات و عمليات مالي و رويدادهاي داراي اثر مالي را تجزيه و تحليل و آثار آن را بر عناصر معادله تعيين كرد.
همان طور که ملاحظه مي شود، دارايي ها، بدهي ها و سرمايه، عناصر اصلي معادلۀ اساسي حسابداري را تشكيل مي دهند. این اصطلاحات در زیر توضیح داده مي شوند.
دارايي ها:دارايي ها منابع اقتصادي مؤسسه هستند، كه فعاليت هاي اقتصادي با استفاده از آنها انجام مي گيرد. اموال،مطالبات و ساير منابع اقتصاديِ متعلق به يك مؤسسه، كه در نتيجۀ معاملات، عمليات مالي يا ساير رويدادها ايجاد شده و قابل تبدیل به پول و داراي منافع آتي است دارايي ناميده مي شود.
مؤسسات بر حسب نوع و حجم فعاليتشان، دارايي هاي مختلفي دارند.
اموال، مطالبات و ساير منابع اقتصادي متعلق به يك مؤسسه، كه در نتيجۀ معاملات،عمليات مالي يا ساير رويدادها ايجاد شده و قابل تبدیل به پول و داراي منافع آتي است،دارايي ناميده مي شود.
از جمله انواع مختلف دارايی ها مي توان موارد زیر را برشمرد:
وجه نقد:وجه نقد عبارت است از موجودی نقد و سپرده ها نزد بانک ها و مؤسسات مالی، اعم از ریالی و ارزی.چنانچه وجه نقد در مؤسسه نگهداری شود، آن را در قالب حساب صندوق و چنانچه نزد بانک ها نگهداری شود، آن را در قالب حساب بانک گزارش مي نمایند.
حساب های دریافتنی :حساب های دریافتنی شامل مطالبات مؤسسه از دیگران مي باشد که برای آن سفته، چک یا برات دریافت نشده است.
اسناد دریافتنی:اسناد دریافتنی شامل مطالبات مؤسسه از دیگران است که بابت آن سفته، چک یا برات از شخص بدهکار دریافت شده است. چنانچه سررسید اسناد دریافتنی یک سال یا کمتر باشد به عنوان اسناد دریافتنی کوتاه مدت و چنانچه سررسید آنها بیشتر از یک سال باشد به عنوان اسناد دریافتی بلند مدت طبقه بندی می شود.
موجودي های مواد و كالا:موجودي های مواد و كالا به دارايی هائی اطلاق می شود که به منظور فروش یا استفاده از آن در ساخت محصول یا مصرف آن برای ارائۀ خدمات، نگهداری مي شود. موجود ی هايی که به منظور فروش نگهداری می شوند، موجودی کالا و موجودی هايی را که به منظور استفاده در ساخت محصول و یا ارائۀ خدمات نگهداری می شوند موجودی مواد می گویند. اقلام مصرفی نیز غالباً تحت عنوان ملزوماتگزارش می شوند.
اموال،ماشین آلات و تجهیزات:دارايی هايی که برای انجام عملیات مؤسسه مورد استفاده قرار می گیرند و عمر بیشتر از یک سال دارند و جنبۀ مصرفی نداشته باشند تحت عنوان اموال، ماشین آلات و تجهیزات طبقه بندی می شوند. این دارايي ها را اغلب دارايی ثابت نیز می گویند. زمين، ساختمان، ماشین آلات تولید، وسايل نقليه و اثاثه اداري نمونه هايی از این دارايی ها هستند.
پیش پرداخت:هرگاه مؤسسه قبل از تحویل گرفتن دارایی و یا خدمات، وجهی را به دیگران پرداخت کند، پیش پرداخت نامیده می شود.
سرمايه:حق مالي مالك يا مالكان يك مؤسسه نسبت به دارايي هاي آن سرمايه ناميده مي شود. در هر زمان با كسر ، كردن بدهي هاي يك مؤسسه از دارايي هاي آن، مبلغ سرمايه به دست مي آيد.
حق مالي مالك يا مالكان يك مؤسسه نسبت به دارايي هاي آن، سرمايهناميده مي شود.
سرمایهمؤسسه عمدتاً ناشی از آوردۀ نقدی و یا غیرنقدی مالک یا مالکان در زمان تشکیل مؤسسه و پس از آن است.آوردۀ نقدی مالک شامل وجه نقدی است که مالک یا مالکان در مؤسسه سرمایه گذاری میکند و آورده غیر نقدی شامل دارايي هايی غیر از وجه نقد است که مالک یا مالکان به عنوان سرمایه وارد مؤسسه مي نماید.
سرمایه گذاری مجدد:اگر مالکان پس از تشکیل مؤسسه مبالغی را به صورت نقد و یا غیرنقد در مؤسسه سرمایه گذاری کنند، به آن سرمایه گذاری مجدد می گویند.
حساب:اطلاعات مربوط به هر کدام از عناصر معادلۀ اساسی حسابداری در یک حساب ثبت مي شود. لذا حساب همانند ظرفی است که اطلاعات مربوط به هرکدام از دارايي ها، بدهی ها و سرمایه در آن نگهداری مي شود.
رويدادهاي مالي:رويدادهاي مالي، فعالیت هایی هستند كه اثر مالي داشته باشند. به طور دقيق تر مي توان گفت رويدادهاي مالي، رويدادهايي هستند كه حداقل بر يكي از عناصر معادلۀ اساسي حسابداري دارايي ها، بدهي ها و سرمايه تأثير بگذارند.
ماهيت حساب ها:از عناصر معادلۀ اساسي حسابداري، حساب های مربوط به دارايي ها ماهیت بدهکارو حساب های مربوط به بدهي ها و سرمايه، ماهیت بستانکار دارند. حساب های درآمد نیز از این نظر، مشابه حساب سرمایه، ماندۀ بستانکارو هزینه ها برعکس حساب سرمایه، مانده بدهکار دارند