مطالب کمک آموزشی برای تدریس پودمان۹ کتاب کاروفناوری هفتم
برداشت محصول
پساز رسيدن محصول، عمليات برداشت صورت مي گيرد. برداشت گياهان بسته به نوع محصول و هدف توليد ممكن است در آخر دوره ي رويشي، در مرحله گلدهي و يا كامل شدن دانه و ميوه صورت پذيرد. برداشت مرحله ايست حساس كه اگر به طور صحيح انجام نشود ممكن است نتيجه ي زحمات و سرمايه صرف شده را يك باره هدر دهد. از اين رو، داشتن اطلاع كافي از علائم رسيدگي، زمان مناسب و نحوه صحيح برداشت الزامي ست.
در صورتيكه برداشت به موقع انجام شود محصول بهترين كميت و كيفيت را خواهد داشت.با توجه به اين كه رسيده بودن محصول، مهم ترين عامل تعيين كننده ي زمان برداشت است،لازم است نخست مفهوم رسيدن محصول توضيح داده شود.
رسيدن محصول
به طور كلي دو نوع رسيدن در محصولات باغي و زراعي وجود دارد:
رسيدن فيزيولوژيكي:به رسيدن محصول بعد از كامل شدن ميوه و دانه به صورت طبيعي و بر روي گياه مادري در اصطلاح رسيدن فيزيولوژيكي مي گويند. اكثر محصولات زراعي و باغي پس از رسيدن فيزيولوژيكي، قابل برداشت هستند مانند انواع غلات، حبوبات، هندوانه، گيلاس، انگور و مركبات.
رسيدن تجارتي:بعضي از محصولات زراعي و اغلب محصولات باغي در مرحله رسيدن
فيزيولوژيكي براي عرضه بازار مناسب نيستند و در مراحل قبل يا پس از آن ارزش تجارتي و اقتصادي بيشتري دارند. به اين نوع رسيدن در اصطلاح رسیدن تجاری می گویند.
مثلا خيار، بادمجان،نخودفرنگي، لوبياسبز، ذرت شيرين، سبزيجات برگي، باميه و ... قبل از رسيدن فيزيولوژيكي داراى كيفيّت مطلوب هستند. اين محصولات اگر به مرحله ي رسيدن فيزيولوژيكي برسند بافت خشبي پيدا كرده، فاقدكيفيّت و بازارپسندي خواهند شد. در مقابل ميوه هايي نظير سيب، موز، گوجه فرنگي و خرما مدتي پس از رسيدن فيزيولوژيكي، كيفيت لازم براي مصرف را به دست مي آورند و قابل مصرف مي شوند.
روش هاي برداشت
برداشتمحصول زراعي و باغي ممكن است با دست و يا با ماشين آلات بخصوص انجام شود. اكثر محصولات باغي (ميوه جات، سبزيجات، گل و ...) و محصولات زراعي در مساحت هاي كوچك با دست برداشت مي شوند مثلاً غلات (گندم، جو، برنج، ...) و گياهان علوفه اي و يونجه و شبدر، اسپرس را با داس يا قداره و سبزي ها را با داس، كاردك، چغندر، شلغم و هويج را با بيل برداشت مي نمايند و يا خيار و هندوانه و گوجه فرنگي و ميوه هاي درختي را با دست مي چينند تا صدمه نبينند.
درزراعت هاي وسيع، برداشت با دست مقرون به صرفه و عملي نيست بنابراين، برداشت آن ها با ماشين آلات برداشت انجام مي گيرد. مثلاً براي برداشت غلات دانه ريز از كمباين، براي برداشت نيشكر و ذرت از خردكن ، برداشت يونجه با دروگر و يا براي برداشت سيب زميني و چغندر از ماشين هاي كمباين غده كن استفاده مي شود.
درسطوح وسيع ميوه ها نيز با ماشين آلات مخصوص برداشت مي شوند مثلاً براي برداشت انگور ماشين آلات بخصوصي طرّاحي گرديده،كه ميوه را همراه با مقداري برگ برداشت نموده، در داخل خود، ميوه ها را پس از جداكردن بسته بندي مي نمايد و يا براي برداشت گردو، بادام، زيتون، گوجه، آلو از ماشين هاي تكان دهنده استفاده مي شود.
به اين منظور، قسمتي از ماشين برداشت به درخت وصل مي شود و با تكان دادن آن ميوه ها از درخت جدا مي گردند. براي جمع آوري ميوه ها پارچه يا پلاستيك يا تشك هاي بادي بر روي چهار پايه ي مخصوصي در اطراف درخت مستقر مي شود.
نكتهقابل توجه در برداشت مكانيزه ي ميوه ها، رسيدن همزمان، يك شكل و يك نواخت بودن ميوه و مقاوم بودن آن نسبت به ضربه و صدمه مي باشد كه با مديريت صحيح و به كارگيري فنون و علوم نوين باغداري ممكن است.
زيان هاي برداشت نكردن به موقع محصول
برداشت نا به هنگام محصولات زراعي و باغي، شامل دير يا زود برداشت كردن، به طرق مختلف تلفات محصول را به همراه خواهد داشت.
۱-برداشت زودهنگام محصول، به دلايل زير موجب افزايش تلفات و كاهش عملكرد محصول مي گردد:
- رشد نكردن كامل گياه خصوصاً در گياهان علوفه اي كاهش كميت محصول
- عدم رسيدگي و تكامل گياهك دانه
- پوسيدگي و كپك زدن محصول در مراحل حمل ونقل و انبار كردن و تحميل هزينه
كاهش دادن درصد رطوبت
- كاهش كيفيت و بازار پسندي محصول
۲-برداشت ديرهنگام محصولات، به دلايل زير موجب افزايش تلفات و كاهش محصول می گردد.
- ريزش دانه ها پس از رسيدن بخصوص در غلات و حبوبات
- افزايش خسارت آفاتي مانند گنجشك و ...
- كاهش كيفيّت، كميت و بازارپسندي محصول
- افزايش احتمال مواجه شدن با شرايط نامساعد محيطي