تحقیق کاروفناوری - مطالب کمک درسی و آموزشی پودمان پرورش و نگه داری از حیوانات اهلی
کاروفناوری هشتم
آشنایی با زنبور وزنبورداري
زنبوردارييكي از مشاغلي است كه در اكثر كشور ها وجود دارد. بنابراين با توجه به تنوع آب و هوايي در نقاط جهان نژادهای گوناگوني از زنبور شناسايي شده است كه از آن جمله مي توان به زنبور عسل اروپای مرکزی، زنبور سیاه، زنبور ایتالیایی قفقازی و زنبور نژاد ایرانی اشاره داشت. زنبور هندی کمی کوچکتر از زنبورعسل معمولی بوده ، قد کارگرش 13 میلیمتر می‌باشد. سلولهایی را که با موم در روی شانها درست می‌نماید از سلولهای زنبور عسل کوچکتر هستند. زنبور درشت در هندوستان و چین زندگی نموده و بزرگترین نوع زنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است. به حالت وحشی زندگی کرده و در زیر شاخه‌های درخت شانش را می‌چسبانند. سالانه نيز چند بار از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچ می‌نمايد. زنبور ریزاز همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درست می‌کند که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت می‌چسباند. به حالت وحشی در هندوستان و جنوب ایران یافت می‌شوند. زنبور عسل معمولی که فقط آنها را در دهات و شهرها برای تولید عسل در کندوها نگهداری می‌کنند.
زنبور عسلیکی ازحشرات مفید برای انسان است که متعلق به رده دوبالان است و ساختمان بدنی پیچیده‌ای دارد. زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمین بوجود آمده و زندگی می‌کرده است. زنبور عسل حدود 150میلیون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. با این تفاوت که در آن فاقد یک زندگی اجتماعی بوده و مثل خیلی از زنبورهای غیرعسلی امروزی ، زندگی انفرادی داشته و هر زنبور لانه مخصوص بخود را داشته و در آن زندگی می‌کرده است. کندو محلی است که زنبورها در آن تولد یافته ، کار کرده ، خواهران و برادران خود را پرورش داده و مواد غذایی لازمه را در آن انبار و ذخیره می‌کنند.
زنبورهای یک کندو شامل یک ملکه ، چند صد زنبور نر و چندین هزار زنبور کارگر است. در تابستان و بهار که زنبورها فعالیت زیادی برای جمع آوری شیره دارند کندو ممکن است 7 تا 5 کیلو زنبور داشته باشد و تعداد زنبورهای نر بيشتر از مواقع دیگر در کندو دیده شوند. هر یک از این دو نوع زنبور وظیفه خاصی دارند ولی منظوری که یک کندو تعقیب می‌نماید عبارت از بقای نسل، یا دفاع و نگهداری کندو است. نظر انفرادی در بین نیست و هیچکدام از آنها در نتیجه سعی انفرادی قادر نیستند که برای مدت طولانی زنده بمانند. بنابراین هدف آنها بطور دسته جمعی انجام می‌گیرد.
در زنبورداري خواصی را که از یک نژاد خوب باید انتظار داشت عبارتند از: آرام باشند و نیش نزنند، پر محصول باشند، توليد مثل خوبي داشته باشند، گلهای شهد دار را به سرعت پیدا کنند، در مقابل امراض مقاوم باشند، مصرف عسل زمستانی آنها کم باشد، رشد سالانه‌شان را هر چه زودتر شروع کرده و سریع به حداکثر رشدشان برسند.
يکي از مهمترين نکات مديريتي در پرورش زنبور عسل و زنبورداري، انتخاب صحيح محل استقرار زنبورستان است.
شرايط مطلوب براي محل استقرار يک زنبورستان و محل استقرارکندوها به شرايط آب و هوايي منطقه بستگي دارد. به طور کلي شرايطي چون گرما يا سرماي بيش از حد تحمل زنبورها ، بارندگي پيوسته و زياد ، در بيشتر اوقات سال يا فصل مورد نظر، بادهاي شديد ، هواي شرجي يا هواي غالبا مه آلود ، افزايش يا کاهش ناگهاني درجه حرارت هوا و آلودگي غير تحمل هوا ممکن است چنان منطقه اي را براي استقرار زنبورستان نا مطلوب کند .
به طور کلي گياهاني چون توتون ، پنبه ،آفتاب گردان ، يونجه ، شبدر ،اسپرس ، بيدمشک ، گون ، آويشن ، خردل ، زعفران ، نخود ، لوبيا ، نعنا ، سيب ،گلابي ، مرکبات ، اقاقيا ، کاج ، گياهان زينتي و طيف بسيار وسيعي از ديگر گياهان زراعي ، باغي ، جنگلي و مرتعي منابع شهد وگرده براي زنبورعسل محسوب مي شوند.
زنبور نيز مانند ساير جانداران به آب به عنوان حياتي ترين نياز خود احتياج دارد.
زنبور عسل نيز مانند ساير حيوانات به برخي از بيماري ها حساس است و متاسفانه بيشتر بيماري ها باعث انهدام بخش مهم يا تمامي کلني هاي زنبور دار مي شود ويا ضمن خسارت به زنبور دار معالجه مي شوند . بنابراين اقتصادي ترين اقدام براي جلوگيري ازابتلاي زنبورها به بيماري توجه زنبور دار به بهداشت منطقه است . مکان استقرار زنبورستان بايد دست کم2کيلومتر از دامداري ها ، مرغ داري ها ، کارخانه هاي دباغي و ديگرمجتمع هاي توليدي که بوي ناخوشايند در آن ها توليد مي شود دور باشد . زيرا بوي بد زنبوران را فراري مي دهد . زنبورستان ها نيز بايد از نقاط پر سرو صدا مثل جاده هاي پر رفت وآمد ، کارخانه هاي پر سروصدا و غيره به اندازه کافي دور باشند تا سرو صدا موجب هراس زنبورها و فراري شدن آنها نشود .
بي ترديد بهترين مکان استقرار يک زنبورستان در يک باغ يا مزرعه بزرگي است که محصول آن بايد توسط زنبور عسل گرده افشاني شود. در اين صورت علاوه برتوليد عسل براي زنبوردار محصولات کشاورز يا باغ دار هم به قدر کافي گرده افشاني ميشود.
زنبورها با توجه به شعاع پرواز خود ممکن است تا 12 کيلومتر ازمحل زنبورستان دور شوند . نزيک بودن زنبورستان به مناطق مسکوني ممکن است باعث مشکلاتي براي زنبور دار شود.
حداقل فاصله لازم به رعايت زنبورستان ها از يکديگر در هر منطقه 6کيلومتر است . چنانچه اين فاصله کمتر شود بخصوص اگر منطقه پوشش گياهي چندان خوبي نداشته باشد چند مشکل اساسي پيش خواهد آمد: اول توليد عسل کمتر در دو زنبورستان مجاورهم، بعلت کمبود منابع شهد وگرده، دوم بعلت گرده افشاني بيش از حد مورد نياز، بيشتر گل ها به ميوه يا بذر تبديل شده و تمام ميوه ها قادر به دريافت مواد غذايي کافي نمي شوند واز کيفيت محصول کاسته شده و آخر آنكه امکان رفتن اشتباهي زنبورهاي يک زنبورستان به زنبورستان هاي ديگر و شيوع بيماري و غارت وجود دارد.