مطالب کمک درسی پودمان 10 پوشاک کاروفناوری هفتم
روش های تولید نخ
نخ
نخ رشتهٔ بلند و باریکی است که از کنار هم قرار گرفتن و تاباندن الیاف به یکدیگر باروشهای ریسندگی به وجود می آید، کاربردهای مختلف نخ عبار تاند از:
بافت پارچه - تهیهٔ طناب - دوخت - بافت فرش، گلیم و موکت - گل دوزی
روش های ریسندگی
ریسندگی عبارت است از عملیاتی که برای تولید نخ انجام می شود. ریسندگی به روش های مختلفی صورت می گیرد که عبارت اند از:
ریسندگی الیاف منقطع
ریسندگی نخ های یکسره
ریسندگی الیاف منقطع
ریسندگی یکی از هنرهای باستانی است. قرن ها پیش، بشر به صورت دستی و با استفاده از ابزار ساده ای به نام دوکالیاف را به یکدیگر می تابید و نخ تهیه می کرد. در این روش سنتی، که هنوز در برخی مناطق کاربرد دارد، ابتدا دسته ای از الیاف را با دست به صورت موازی کنار یکدیگر قرار می دهند، سپس با چرخش دوک، این دستهٔ الیاف به دور یکدیگر تابیده می شوند.
تابیدن الیاف به یکدیگرموجب چسبندگی و اتصال بین الیاف و استحکام بخشی به نخ می گردد و در نهایت، نخ تولید و به دور دوک پیچیده می شود
امروزه با پیشرفت تکنولوژی، عملیات ریسندگی به صورت ماشینی و با استفاده از ماشین آلات مدرن صورت می گیرد که درادامه به آن اشاره می شود.
تبدیل الیاف منقطع به نخ
عملیاتی که به منظور تبدیل الیاف منقطع به نخ صورت می گیرد عبارت اند از:
1- باز کردن و تمیز کردن الیاف
الیاف به صورت فشرده و در بسته بندی هایی به نام عدل وارد کارخانهٔ ریسندگی می شوند. این الیاف مقدار زیادی ضایعات از قبیل خار و خاشاک، برگ، شن و خاک به همراه دارند به منظور جدا کردن ضایعات از الیاف، باید توده های فشرده الیاف را از هم باز کرد. عملیات مخلوط کردن الیاف نیز در این مرحله صورت می گیرد. زیرا عدل های پنبه از نظر درجه مرغوبیت متفاوت هستند. عملیات باز کردن و تمیز کردن الیاف در چند مرحله و توسط ماشین آلات مخصوصی صورت می گیرد.
2- صاف و موازی کردن الیاف
الیافی که وارد کارخانهٔ ریسندگی می شوند، به صورت نامنظم و در هم پیچیده هستند به منظور تولید نخ، باید الیاف کاملاً صاف و موازی کنار یکدیگر قرار گیرند عملیات صاف و موازی کردن الیاف در چند مرحله و توسط ماشین آلات مخصوصی صورت می گیرد.
3- جدا کردن الیاف کوتاه
الیاف موجود در عدل، دارای طولهای مختلف هستند. برای مثال، الیاف پنبه ای که از یک مزرعه یا حتی یک بوته گیاه پنبه برداشت شده اند طول یکسان ندارند. طول بعضی از الیاف، بلند و بعضی کوتاه است. یکی از عملیاتی که به منظور تولید نخ صورت می گیرد جدا کردن الیاف بسیار کوتاه است. وجود الیاف بسیار کوتاه، از کیفیت نخ و در نتیجه از کیفیت پارچهٔ آن می کاهد.
به این ترتیب که درسطح نخ و پارچهٔ بافته شده از آن، پُرز ایجاد می شود. در اثر مصرف و شستشو، پُرزها در هم گره می خورند و گلوله های کوچکی در سطح پارچه به وجود می آورند.
هرچه الیاف کوتاه از تودهٔ الیاف بلند، بیشتر جدا شود، نخ و پارچهٔ بافته شده از آن از کیفیت بیشتری برخوردار خواهد شد. الیاف کوتاه بیرون زده از سطح نخ و پارچه ، پرزنامیده می شود. و الیاف کوتاه درهم پیچیده و گره خورده، نپNep نامیده می شود.
4 - تاب دادن به دستۀ الیاف
پس از اینکه الیاف به صورت صاف و موازی کنار یکدیگر قرار گرفتند، به منظور ایجاد چسبندگی و اتصال بین الیاف و استحکام بخشی به نخ، الیاف به دور یکدیگر تابیده می شوند و نخ تولید شده روی بسته ای به نام بوبین پیچیده می شود.
ریسندگی نخ های یکسره
مادهٔ اولیهٔ الیاف مصنوعی، مواد شیمیایی هستند که به صورت دانه های پلیمری جامد تولید می شوند. برای اینکه پلیمرها قابلیت ریسیدن پیدا کنند باید به صورت مایع درآیند. به این منظور، پلیمرهایی که قابلیت ذوب شدن دارند در اثر حرارت، نرم و ذوب می شوند و به شکل مایع در می آیند. پلیمرهایی که قابلیت ذوب شدن ندارند، با حل کردن آنها در یک حلاّل مناسب، به محلول مناسبی جهت ریسندگی تبدیل می شوند.
تولید الیاف و نخهای ساخت بشر به سه روش صورت می گیرد که عبارت اند از:
1- ذوب ریسی
2- خشک ریسی
3- تر ریسی
الف : ذوب ریسی
در این روش ابتدا پلیمر ذوب می شود، سپس پلیمر مذاب با فشار به درون رشته ساز پمپ می شود. رشته ساز که شبیه دوش حمام است سوراخ های بسیار کوچکی دارد و پلیمر مذاب با عبور از آنها به صورت رشته های ممتد و باریک در می آید. رشت های مذاب، پس از خروج از رشته ساز، توسط هوای سرد، سرد و جامد می شوند. سپس رشته های مداوم الیاف که تک رشته نامیده می شوند کنار هم قرار می گیرند و از غلتک های اعمال کشش بر تک رشته ها عبور می کنند.
اِعمال کشش، به منظور افزایش مقاومت رشته ها در برابر اعمال نیرو صورت می گیرد. سپس رشته ها روی بست های به نام بوبین پیچیده می شوند. الیاف و نخ یکسرهٔ نایلون و پلی استر با روش ذوب ریسی تولید می شوند.
خشک ریسی
در این روش ابتدا پلیمر در یک حلاّل مناسب حل می شود. سپس محلول پلیمری با فشار به درون رشته ساز پمپ می شود. پس از خروج رشته ها از رشته ساز، با تبخیر حلاّل توسط هوای گرم، رشته ها به صورت جامد در می آیند. سپس رشته های مداوم الیاف کنار هم قرار می گیرند و پس از اعمال کشش، روی بوبین پیچیده می شوند
الیاف و نخ یکسرهٔ استات، تری استات و اکریلیک با روش خشک ریسی تولید می شوند.
تر ریسی
در این روش، ابتدا پلیمر در یک حلاّل مناسب حل می شود. سپس محلول پلیمری با فشار به درون رشته ساز پمپ می شود. در این روش، رشته ساز درون ظرفی تعبیه می شود که محتوی مایع جدا کننده است. پس از خروج رشته های محلول پلیمری از رشته ساز، حلاّل موجود در رشته ها توسط مایع جدا کننده، از رشته ها جدا می شود و در نتیجه رشته های پلیمری منعقد می شوند و به صورت جامد در می آیند. سپس رشته های مداوم الیاف کنار هم قرار می گیرند و پس از اعمال کشش، روی بوبین پیچیده می شوند.
الیاف و نخ یکسرهٔ ریون و اکریلیکبا روش تر ریسی تولید می شوند.
