مطالب آموزشی پودمان بازرگانی و اقتصاد
تاريخچه قانون گذارى شرکت هاى تجارى در ايران
اولين قانون تجارى که در آن از شرکت هاى تجارى صحبت شده، قانون سال ١٣٠٣مى باشد. سپس در سال ١٣٠٤قوانين تجارى خاصى به تصويب رسيد که در آن وضعيت شرکت هاى تجارى (سهامى، تضامنى، مختلط و تعاونى) به اختصار بيان شده است.
در سال ١٣١٠قانون ثبت شرکت ها به تصويب رسيد که هدف آن، وضع مقررات خاص براى ثبت شرکت هاى موجود و تطبيق آن با .
امّا آنچه براى اولين بار، دربارهٔ شرکت هاى تجارى وضع شد، قانون تجارت مصوب ١٣اردیبهشت 1311 بود.
طبقه بندى واحدهاى اقتصادى
واحدهاى اقتصادى به دو دستهٔ کلّى زير تقسيم مى شوند:
1- واحدهاى انتفاعىکه به قصد انتفاع از سوى شخص يا گروهى از اشخاص حقيقى يا حقوقى تشکيل مى شوند و به فعاليت مى پردازند.
2- واحدهاى غيرانتفاعىکه بدون قصد انتفاع از سوى شخص يا گروهى از اشخاص حقيقى يا حقوقى در جهت پيشبرد هدف هايى که در مجموعه راستاى منافع جامعه است تشکيل مى شود و به فعاليت مى پردازند.
به طورکلى، اصول مربوط به جمع آورى و ارائهٔ اطلاعات حسابدارى، کم و بيش در تمام واحدهاى اقتصادى يکسان است و بسيارى از مفاهيم و رو شهاى حسابدارى در واحدهاى انتفاعى و غيرانتفاعى مشابه است.
واحدهاى انتفاعى از لحاظ نوع فعاليت و بر اساس قوانين ايران، به دو دستهٔ کلّى تقسيم مى شود:
1- واحدهاى تجارى انتفاعى:اشخاص يا مؤسساتى هستند که به قصد تحصيل سود به عمليات تجارى اشتغال دارند. مانند: تجار و انواع شرکت ها.
2- واحدهاى غيرتجارى انتفاعى: اشخاص يا مؤسساتى هستند که به قصد تحصيل سود به عمليات غيرتجارى اشتغالدارند. مانند: دفاتر حقوقى و مؤسسات حسابرسى.
اشخاص
از منظر حقوقى، اشخاص يا حقيقى هستند يا حقوقى.
در واقع، هر فرد يا هر کس که داراى ذات طبيعى است شخص حقيقى ناميده مى شود امّا شخص حقوقى متشکل از اعضاى مختلف مى باشد. به زبان ساده اشخاص حقوقى داراى ذات قانونى هستند.
شخصيت حقوقىدر واقع، وجودى فرضى است که به موجب قانون، اين وجود فرضى داراى شخصيت خاص و مستقلى مى باشد که هيچ گونه ارتباطى با شخصيت تشکيل دهندگان آن ندارد. شخصيت حقوقى، داراى کليهٔ حقوق و تکاليفى است که قانون براى شخصيت حقيقى (افراد) تعيين کرده است. به استثناى حقوق و وظايفى که فقط انسان ها داراى آن هستند.
شرکت چيست؟
شرکت، عبارت است از اجتماع دو يا چند نفر که هر يک امکاناتى را (اعم از وجه نقد، وسايل و ماشين آلات و غيره) با خود به درون اجتماع مذکور آورده و به منظور کسب سود، فعاليت مشترکى را انجام داده و منافع را به نسبت هاى معين تقسيم مى کنند. در قانون تجارت تعريف صريح و روشن از شرکت وجود ندارد. اما به موجب قانون مدنی شرکت عبارتست از: اجتماع حقوق مالکان متعدد در شيئی واحد به نحو اشاعه.
بر اين اساس، هر يک از افراد تشکيل دهندهٔ شرکت را شريک یا سهامدار مى گويند.
عناصر تشکيل دهندۀ شرکت:
1-همکارى دو يا چند نفر (تعدد شرکا)
2-آوردن حصه يا سهم الشرکه يا سرمايهٔ مناسب (آورده نقدى و غيرنقدى)
3-ماهيت حقوقى شرکت
4-طرز تقسيم سود و زيان
مراحل و مدارک ثبت شرکت در ايران
مرجع ثبت شرکت ها:در ايران کليهٔ شرکت ها بايد در اداره ثبت شرکت ها و مؤسسات غيرتجاری به ثبت برسند.
تذکر:
1- شرکت هايی را که تحت مقررات قانون تجارت به ثبت برسند، را شرکت های اختياری می گويند.
2- شرکت هايی را که با توجه به قانون مدنی ايجاد می شوند، شرکت قهری گويند.
شرکت نامه:قرارداد يا توافق نامه کتبی بين شرکا قبل از تشکيل شرکت است که بيانگر کليهٔ روابط مالی و حقوقی بين شرکا و نحوهٔ فعاليت شرکت می باشد.
اساس نامه:به مجموعهٔ مفاد و شرايطی که برای تشکيل شرکت ها تنظيم می شود، اساس نامه می گويند که بايد کاملاً طبق موازين قانونی باشد و به ثبت برسد.
