مطالب کمک درسی و آموزشی پودمان درخت و درختکاری کاروفناوری
بيشتر گياهان باغباني بويژه چند ساله چوبي،اگر در شرايط محيطي مناسب بدون دخالت انسان رشد کنند، پس از چند سال ، تبديل به درختان يا درختچه هاييبا شاخساره متراکم خواهند شد که چه از نظر ميزان و کيفيت باروري و چه از نظر شکل ظاهري مطلوب نخواهند بود.
در اينگونه گياهان شاخه ها ، مزاحم رشد يکديگر بوده، دچار پيچيدگي و خميدگي مي شوند.از سويي چون بدليل پر برگي، نور کافي به درون شاخساره گياه نمي رسدبه تدريج برگها و شاخه هاي وسطي شاخساره خشک مي شود و از بين ميرود و توليد گل و ميوه محدودبه سطح بيروني شاخساره گشته ، ميزان محصول کم مي گردد. براي جلوگيري از اين امر و ايجاد شکل و حالت مناسب در گياه ، بايد آن را پيرايش(هرس) و به نحوه دلخواه تربيت کرد.
به طور کلي پيراستن(هرس کردن) عبارتست از قطع کامل يا جزئي شاخه،ريشه،پوست، برگ و يا گل و ميوه به منظور تحت تاثير قرار دادن و هدايت نحوه رشد و باروري گياه . پيراستن يکي از عمليات مهم باغباني است که از حدود سه هزار سال پيش شناخته شده و مورد استفاده قرار مي گرفته است.
دلايل و فوايد آن را مي توان به شرح زير خلاصه نمود:
1-حذف شاخه هاي مزاحم،خشک شده ، آفت زده و مريض جهت حفظ و تامين سلامت گياه
2- ايجاد شرايط مناسب جهت ورود نور و هوا به درون شاخساره و خلوت کردن نقاط شلوغ و متراکم آن به منظور ايجاد امکان توليد محصول بيشترو مرغوبتر.
3- ايجاد شکل ويژه در شاخساره گياه،اين امر بويژه در ميوه کاري و نيز در شکل سازي گياهان جهت تزئين باغ و باغچه از اهميت خاصي برخوردار است
4- ايجاد تعادل بين شاخساره و ريشه ، بويژه هنگام نشاء کاري و جابجا کردن گياه، جهت تضمين موفقيت و ايجاد امکان رشد اوليه سريعتر براي گياه.
5- جوان ساختن درختان مسن از طريق حذف شاخه هاي پير و وادار کردن درخت به توليد شاخه هاي جديد،جهت بالا بردن قدرت باردهي آن.
6- پيش يا پس انداختن باروري گياه و تنظيم گلدهي و ايجاد تعادل بين رشد رويشي و ميزان محصول و بالا بردن کيفيت فرآورده توليد شده.
7- محدود کردن رشد و کوتاه ساختن گياه براي تسهيل عملياتي مانند سمپاشي و برداشت محصول و نيز به دلايل تزئيني
دسته به نوع گياه و هدف از پيرايش(هرس)،اين کار اين کار در دو موقع از سال انجام ميشود:
يکي پيرايشي که در زمان رکود و خواب زمستانه انجام ميشود و پيرايش سياه يا زمستانه ناميده ميشود و ديگري پيرايشي که در دوره فعاليت گياه ، يعي هنگاميکه گياه داراي برگ و احيانا گل و ميوه است ، انجام ميگيرد و پيرايش سبز يا تابستانه ناميده ميشود.
در مورد هر دو نوع پيرايش بايد به اين دونکته توجه نمود که اصولا پيرايش در هر زمان انجام شود ،باعث تاخير در باروري نهالهاي جوان و کم شدن محصول درختان بارور ميشود، بنابراين ،بايددر تمام انواع پيرايش جانب تعادل رعايت گردد و قطع اندام هاي گياه تنها به مقدار لازم و در نهايت احتياط انجام پذيرد.
اين نوع پيرايش از آنجا که زماني انجام ميگيرد که گياه فاقد برگ و در حال رکود است بيشتر مرسومند چون اولا : در اين هنگام شاخه ها بدون پوشش و قابل مشاهده بوده و به راحتي مي توان به آنها دسترسي پيدا کرد و آنهايي را که بايد به طور کامل يا جزئي حذف شوند با ديدي باز برگزيد
ثانيا:چون گياه در اين زمان فعاليت زيستي چنداني نداردميزان آسب حاصل از پيرايش به حداقل کاهش مي يابد.
از پيرايش هاي زمستانه ميتوان پيرايش هاي شکل دهي نهال هاي تازه کشت شده را نام برد.اين پيرايش ها مهمترين گام در تشکيل شاخه هاي اصلي درخت يا بوته آينده به شمار ميروند و در حقيقت مبنا و اساس شکل آينده گياه را تشکيل ميدهند. علاوه بر اين پيرايش ها ، حذف شاخه هاي آفت زده و مريض و شکسته نيز بايد در زمستان پيش از فعال شدن گياه ،انجام گيرد زيرا اين نوع شاخه ها معمولا پناهگاه و منبع انتشار آفات و امراض اند.
اين نوع پيرايش ها ، گرچه همگي به نام تابستانه خوانده مي شوند ولي در عمل بر حسب نوع ، ميتوان آنها را از اوايل بهار تا اواخر تابستان انجام داد. مهمترين پيرايش ها تابستانه عبارتند از: حذف گلها و ميوه هاي اضافي که کلا تنک کردن ناميده ميشود.ايجاد زخم بر روي پوست ساقه، حذف نرکها و پا جوشها، بريدن قسمتهاي انتهايي شاخه هاي تند رشد و پيرايش بوته هاي زينتي و بالاخره پيرايش برگ.
