آشنایی با اسناد تجاری چک سفته برات پودمان بازرگانی و اقتصاد کاروفناوری

مطالب آموزشی پودمان بازرگانی و اقتصاد کاروفناوری

آشنایی با اسناد تجاری

یکی از ابزارها و لوازم انکارناپذیر عرصۀ فعاليت های اقتصادی در دنيای امروز، اسناد تجاری است. امروزه در معاملات،به جای نقل و انتقال حجم زیادی از پول، می توان از اسناد تجاری استفاده نمود. بدون استفاده از اسناد تجاری انجام معاملات تجاری در حجم وسيعی که امروزه در جهان اتفاق مي افتد امکان پذیر نخواهد بود.

اين اسناد در معناي وسيع كلمه شامل تعداد زيادي از اوراق بهادار است كه روزانه در محيط اقتصادي تهيه و رد و بدل مي شود. از جملۀ اين اسناد مي توان انواع مختلف چك، حواله هاي پرداخت، سفته و برات را نام برد.

در اين مطلب سه نوع از اسناد تجاری مهم شامل سفته، برات و چك،معرفی می شود

مفهوم اسناد تجاری

همان طور که در بالا اشاره شد، اسناد تجاري در معناي وسيع كلمه شامل تعداد زيادي از اوراق بهادار است كه روزانه در فعاليت های اقتصادي تهيه و رد و بدل مي شود. به گفتۀ برخی از استادان حقوق در تعریف اسناد تجارتیاسناد تجارتی در معنای عام به كليۀ اسنادی كه بين تجار رد و بدل می شود گفته می شود. امّا در معنای خاص اسنادی هستند كه قابل نقل و انتقال اند، متضمن دستور پرداخت مبلغ معينی به رؤیت یا به سررسيد معين هستند و به جای پول، وسيلۀ پرداخت قرار می گيرند و از امتيازات و مقررات ویژۀ قانونی تبعيت می كنند.

اسناد تجارياوراق بهاداری است كه در فعالیت های اقتصادي به جای وجه نقد یا تضمین تعهدات مورد استفاده قرار می گیرد.

مهم ترین انواع اسناد تجارتی عبارت اند از:انواع مختلف چك، سفته (فته طلب)، برات، قبض رسمی انبار، سهام و برگ های قرضه. از ميان اسناد تجاری، سفته، چك و برات اسناد ویژه ای هستند كه به دليل قابليت هايي خاصی كه دارند رعایت تشریفات صوری در آنها فوق العاده حائز اهميت است و تخلف از آنها به بی اعتباری آن اسناد منجر مي شود. علی هذا در ادامۀ این بحث هر کدام از این اسناد تشریح مي گردد.

چک

به موجب مادۀ 310 قانون تجارت، چك نوشته اي است که به موجب آن صادر کننده، وجوهي را که در نزد بانک دارد، کلاً يا بعضاً مسترد يا به ديگري واگذار مي نمايد. هرگاه صادرکننده، چك را براي خود صادر کند، در آن صورت خود وي مي تواند وجه چك را از بانك دريافت نمايد. صادر کنندۀ چك بايد حداقل معادل مبلغ چك در بانك وجه داشته باشد.

چكوسيله دريافت و پرداخت است و در واقع به جاي پول نقد به کار مي رود. به موجب ماده 311قانون تجارت، در چك بايد محل و تاريخ صدور قيد شود و به امضاي صادر کننده برسد. چك ممکن است در وجه حامل يا شخص معين يا به حواله کرد باشد.

چكجنبۀ کيفری دارد، یعنی در دادگاه بلافاصله رسيدگی مي شود. سهولت پی گيری و صدور حکم جلب، استفاده از چك را متداول تر کرده است. در قانون، جرایم ویژه ای برای کسی که چك بلامحل صادر کند وجود دارد.

چک نوشته اي است که به موجب آن صادر کننده وجوهي را که در نزد بانک دارد شخصاً دریافت يا به ديگري واگذار مي نمايد.

سفته

به موجب ماده ي 307قانون تجارت ايران فته طلب یا سفته سندي است كه به موجب آن امضاكننده تعهد مي كند مبلغي در موعد معين يا عندالمطالبه در وجه حامل يا شخص معين يا به حواله كرد آن شخص كارسازي نمايدسفته از جمله اسناد .سفته از جمله اسناد .تجارتي است که، در معاملات بين تجار و همچنين بين افراد عادي، دادن و گرفتن آن معمول است.

سفته، همان طور که در تعريف مزبور بيان شده، سند تعهد پرداخت است و امضاکننده، متعهد مي شود که مبلغ مندرج در آن را پرداخت نمايد. آنچه درسفته پرداخت آن مورد تعهد قرار مي گيرد، وجه نقدي است که مقدار آن در متن سفته قيد شده است. صادر کننده ملزم است در سررسيد سفته، وجه آن را به دارندۀ آن پرداخت نمايد. قيد حواله کرد، که قانون نوشتن آن را در سفته به همراه نام شخص معين، پيش بيني کرده است، به شخص مزبور اختيار مي دهد که سفته را به ديگري واگذار نمايد.

در ایران برای پرداخت وجه بيشتر از چك استفاده مي شود و کاربرد سفته عمدتاً در مورد ضمانت است.

سفتهسندي است كه به موجب آن امضاكننده تعهد مي كند مبلغي را در وجه حامل يا شخص معين و يا به حواله كرد آن شخص در زمان معین كارسازي نمايد.

برات

برات سندي است که به موجب آن صادرکننده از شخص معيني مي خواهد که در وعدۀ تعيين شده، مبلغي در وجه شخص برات کش يا ثالث يا به حواله کرد او يا در وجه حامل، پرداخت نمايد. برات در موقع صدور قائم به وجود سه نفراست.

1- صادر کننده برات، يعني شخصي که برات را صادر و امضا مي کند.

2 - برات گير یا قبول کننده برات، یعنی شخصي که برات کش از او مي خواهد که برات را پرداخت نمايد

3- برات دار يا دارنده برات يعني کسي که وجه برات بايد به او پرداخت شود. دارنده برات می تواند همان شخص صادرکننده برات باشد.

تا زمانیکه برات گير ورقۀ برات را ندیده و پرداخت آن را نپذیرفته است هيچ گونه مسئوليتی در قبال دارنده برات نخواهد داشت. بعد از قبولی، برات دارای ارزش قانونی مي شود. اگر بعداز قبولی برات گير وجه را نپذیرد دارنده برات مي تواند از طریق دادگستری واخواست نامه صادر و به نشانی برات گير ارسال کند.

برات سندي است که به موجب آن صادرکننده از شخص معيني مي خواهد که مبلغي را در زمان تعيين شده در وجه شخص ثالث يا به حواله کرد او يا در وجه حامل پرداخت نمايد.