خاک ورزی و شخم خاک پودمان ۹ پرورش و نگه داری گیاهان

مطالب کمک درسی پودمان ۹ پرورش و نگه داری گیاهان

خاک ورزی خاک

تفاوت خاک ورزي با شخم چیست؟

خاک ورزی، عملیات مکانیکی است که به منظور آماده سازی زمین برای کاشت گیاهان انجام می گیرد. زیرا خاک کشاورزی در اثر گذشت زمان سفت می شود بنابراین برای کاشت باید آن را نرم و هموار نمود، طوری که بستر مناسبي براي کاشت بذر گردد. به عبارت دیگر عملیات قبل از کاشت را خاک ورزی می نامند. وقتي خاک سفت مي شود، درخاک لوله هاي عمیق باریکي (لوله هاي موئینه) به وجود می آید که رطوبت از این مسیر به سطح خاک آمده و تبخیر می شود. برای جلوگیری از این کار باید چند سانتی متر از سطح خاک بریده و خرد شود تا راه ها قطع شوند. حفظ رطوبت خاک از اهمیت به سزایی برخوردار است. در حقیقت، در مرحله خاک ورزی با به هم زدن خاک و نرم کردن آن محیط مناسبی برای استقرار و سبز شدن بذر، رشد و گسترش ریشه، فراهم می گردد.

در ضمن اگر عملیات خاک ورزی به طور صحیح و در زمان مناسب انجام گیرد، ساختمان خاک بهبود یافته، رطوبت خاک حفظ و نگهداری می شود. همچنین، تهویه خاک به خوبی انجام شده، نفوذپذیری خاک افزایش، علف های هرز، آفات و بیماری های گیاهی کاهش خواهد یافت. عملیات خاک ورزي با ابزارهاي متفاوت موجب کندن خاک، برگرداندن آن و یا مخلوط کردن بخشي از آن در طي یک یا چند مرحله مي شود.

در خاک ورزی اولیه خاک را به قطعات نسبتاً درشت تقسیم کرده و سپس آن را خرد و به طور کامل یا جزئي زیر و روکرده که به این عملیات شخم زني مي گویند. عملیات شخم زني بایستي در شرایط مناسب از نظر رطوبت ( ظرفیت مزرعه )یا گاو رو بودن خاک و شرایط آب و هوایي مناسب در زمان شخم ، باتوجه به نوع گیاه و عمق کاشت انجام شود.

گاو رو بودن خاك

معمولاً کشاورزان زماني را که خاک مزرعه به پاي دام ها و ادوات نچسبد، بهترین زمان شخم مي دانند و این حالت را در اصطلاح گاورو بودن خاک مي گویند. در حالتي که خاک گاورو باشد عملیات شخم با بیل یا وسایل ماشین آلات به سهولت و با صرف کمترین انرژي ممکن مي گردد.

البته رشد و نمو گیاه تابع فراهم بودن شرایط مناسب محیطی است. ارتباط تنگاتنگی که بین رشد گیاه و محیط وجود دارد باعث می شود که رشد گیاهان از ناحیه ای به ناحیه ای دیگر متفاوت باشد. اهمیت این موضوع به حدی است که می توان گفت عوامل محیطی، تعیین کننده موفقیت یا شکست تولید یک محصول می باشند. یکي از عوامل محیطی مؤثر بر رشد، خاک مي باشد.

معمولاً عملیات شخم به دو صورت انجام مي گیرد:

1 - دستي (بیل  بیلچه  چهار شاخ و...)

شخم دستی یا شخم با بیل:

این شخم بیشتر در قطعات کوچک مورد استفاده قرار می گیرد. کیفیت شخم با بیل بسیار خوب بوده و هدف از شخم را به خوبی تأمین می کند ولی کند بودن کار و گران بودن مزد کارگر مانع می شود که در زمین هاي بزرگ مورد استفاده قرار گیرد. اگر شخم دستی به دقت انجام گیرد یکی از مفیدترین شخم ها خواهد بود.

 2 - مکانیزه (تراكتور، گاو آهن و ...)

شخم به صورت مکانیزه:

در این روش از گاو آهن و تراکتور استفاده مي شود. نوع گاو آهن باید متناسب با خاک، وسعت مزرعه و توان تراکتور موجود انتخاب گردد. برای سبزي و صیفي کاري در سطح کوچک از گاوآهن های برگردان دار و یا سه خیش سوار ولی برای سبزي و صیفي کاري درسطح متوسط یا بزرگ از گاوآهن های نیمه سوار و دنباله بند توصیه می شود. در هر صورت گاوآهن دو طرفه بهتر از یک طرفه است.

مشخصات یک شخم خوب با گاوآهن برگردان دار:

1 -لایه هاي خاک به طور یکنواخت زیر و رو شده باشد.

2 -عمق شخم در تمام نقاط زمین یکسان باشد.

3 -عملیات تکمیلي مانند دیسک زدن و ... به راحتي انجام گیرد.

4 -زیاد کلوخه اي نشده باشد.

شخم اراضی می بایست به نحوی انجام شود که هیچ قطعه شخم نخورده اي در زمین باقی نماند، تراکم و فشردگي خاک به حداقل برسد، تسطیح زمین به هم نخورد و در وقت صرفه جویی شود.