عوامل مؤثر در جوانه زدن بذرها ، روش های کاشت بذر ، نشا کاری در خزانه پودمان پرورش گیاهان

مطالب کمک درسی پودمان ۹ پرورش و نگه داری گیاهان

عوامل داخلی و خارجی جوانه زدن و سبز كردن بذرها

جوانه زدن بذر به دو عامل داخلی و بیرونی بستگی دارد.

عوامل داخلی:

1- زنده بودن      2 - سلامت      3 - رسیده بودن      4 - کافی بودن اندوخته

عوامل بیرونی:

1 - رطوبت      2 - حرارت      3 - اکسیژن      4 - نور      5 - بستر

معمولاً بذرها در رطوبتی بین 25 تا 75 درصد جوانه می زنند و رطوبت بیش از حد ممکن است باعث خفگی شود. اکسیژن هوا جهت متابولیسم اندوخته و عمل تنفس جنین ضروری است؛ لذا بذرها نباید در عمق زیاد یا در خاک های بسیار سنگین کشت شوند. زیرا عدم وجود اکسیژن کافی باعث خفگی جنین می شود.

بستر بذر باید نرم و قابل نفوذ و مخلوطی از مواد آلی و معدنی باشد.در این ارتباط عمق کاشت و نیز بافت خاک تأثیر بسیار دارد.

ركود بذر و عوامل مؤثر بر آن

گاهی اوقات علی رغم اینکه تمام شرایط درونی و بیرونی و محیطی برای بذرها فراهم می شود، ولی بذر جوانه نمی زند که این حالت بذر را رکود یا خفتگی بذر نامند. عواملی نظیر پوشش بذر، اندوخته غذایی و یا جنین بذر باعث رکود بذر می شود.

عوامل مؤثر بر رکود بذر

1 - پوشش بذر      2 - وجود مواد باز دارنده      3 - اندوخته بذر      4 - جنین نارس

برای برطرف کردن رکود بذرهای داراي پوشش های سخت و امکان نفوذ پذیری آنها به آب و هوا، می توان بذرها را خیساند یا خراش دهی مکانیکی یا شیمیایی روي پوشش بذر انجام داد.

خراش دهی بذر با ابزارهای مختلف

برای انجام خراش دهی باید بذرها در ماسه مرطوب و در دمای زمستان زیر باران و برف حداقل به مدت 3 ماه در لایه های مختلف ماسه و رطوبت نگهداری شده و سپس در اواخر زمستان کشت شوند.

چینه سرمایی یا استراتیفیکاسیون بذر، یکی از راه های برطرف کردن اثر بازدارنده های رشد و رکود بذر است.

كاشت بذر

بعد از آماده سازی بذرهای خوب و مناسب، ضدعفونی کردن آنها ودر صورت لزوم، از بین بردن رکود آنها و فراهم کردن شرایط داخلی و خارجی بذرها نسبت به کاشت آن اقدام می نماییم.

قرار دادن بذر در بستر مناسب به منظور جوانه زدن و سبزكردن و رشد و نمو را كاشتگویند.

عوامل تعیین كنندۀ روش كشت

1 - وسایل کاشت      2 - اقلیم منطقه      3 - نوع گیاه      4 مقدار آب      5 - جنس زمین

روش های کاشت

كاشت نشا: بذر ابتدا در خزانه کاشته شده و سپس به زمین اصلی منتقل می شود.

كاشت مستقیم بذر : بذر مستقیما در زمین اصلی کاشته می شود

كاشت جوی و پشته: این روش در مواردی معمول است که گیاه نسبت به فشردگی و سله بستن خاک و عدم تهویه خاک حساس باشد و کشاورز از جوانه زنی و استقرار تمام بذرهای خود مطمئن نباشد.

برای انجام این نوع روش کاشت، بایستی:

زمین را به وسیله نهرکن به صورت جوی و پشته درآورد. شیار عمیقی را که نهرکن ایجاد می کند جوی و فاصله بین دو جوی تشکیل شده را پشته می نامند. عرض پشته ها بستگی به نوع گیاه و نوع خاک دارد.

در این روش معمولاً بذرها به صورت کپه ای کاشت می شوند. این طریق بذرکاری برای صیفی جات معمول است. در این روش قبل از کاشت باید حدود دو سوم عمق جوی به وسیله آب آبیاری پر شده و پس از قطع آبیاری و فرو نشستن آب در زمین، در نقطه ای کمی بالاتر از سطح مرطوب جوی که به آن داغ آب می گویند، چاله های کوچکی به فواصل معین و مساوی ایجاد کرده و 2 الی 3 بذر را در هر یک از آنها ریخته و روی آنها را با خاک بپوشانید. صیفی جاتی مانند خیار، خربزه، هندوانه و کدو به این روش کشت می شوند.

كاشت در هم: مراحل کار این کشت به شرح زیر است:

الف - محاسبۀ مقدار بذر در واحد سطح  معمولاً کمی بیشتر از استاندارد منظور می شود.

ب - بذرپاشی درهم و با دست این روش بیشتر برای کشت های متراکم و کم وسعت سبزی وصیفي متداول است.

پ - پوشاندن بذور با شن کش یا دندانه پس از بذرپاشی

ت - سبزی های برگی مانند تره، جعفری، شنبلیله، گشنیز، اسفناج، انواع ترب و پیاز به طریق دست پاش و کرتی کشت می شوند.

روش ردیفی بذركاری

ویژگی روش بذركاری ردیفی

- کشت در ردیف های موازی و با فواصل منظم توسط ماشین های بذرکار

- احتیاج به عملیات داشت از قبیل وجین، خاک دهی پای بوته و غیره دارند.

- بذر تعدادی از صیفی جات مانند لوبیا، نخود فرنگی و سیب زمینی به این طریق کشت می شوند.

محاسن بذركاری ردیفی

- روش سریع و راحتی است

- روش باصرفه ای است صرفه جویی در مصرف آب، قرار گرفتن بذرها در عمق مناسب و فاصله ردیف های کشت بسته به نوع بذر قابل تغییر و تنظیم می باشند.

روش بذر ریزی یا كشت خطی :

تفاوت بذرریزها با بذركارها: در بذرکارها فاصلۀ روی ردیف ها قابل تنظیم است؛ ولی در روش بذرریزی که با ماشین های خطی کار انجام می شود فاصله قابل تنظیم نیست و بذرها پیوسته و یکنواخت روی ردیف ها ریخته می شوند. این روش برای بعضی از سبزی های برگی ریزدانه معمول است

نشا كاری

گیاهان نشایی، برخلاف گیاهان غیرنشایی، به قطع کلاهک انتهایی ریشه حساسیتی ندارند و با قطع کلاهک انتهایی ریشه، ریشه های فرعی زیادی تولید می کنند. ولی گیاهان غیرنشایی به محض قطع کلاهک انتهایی، دیگر قادر به تولید ریشه های فرعی نیستند و قدرت جذب خود را از دست داده و از بین می روند.

گیاهانی مانند گوجه فرنگی، فلفل، بادمجان، كاهو، كلم پیچ، كلم بروكلی، كرفس، آرتیشو و ........... جزو گیاهان نشایی هستند.

فواید نشا كاری

اگر هنگام انتقال نشا به کلاهک انتهایی ریشه صدمه وارد نشود، همه نوع سبزی را می توان نشا کرد.

خزانه

خزانه محلی است كه بذر گیاه مورد نظرقبل ازكاشت در زمین اصلی ابتدا در آن به طور متراكم و نزدیک به هم كاشته می شود و پس از آنکه گیاه به حد معینی از رشد و نمو رسید بسته به نوع گیاه سپس به زمین اصلی منتقل می شود.

انواع خزانه

1 -خزانه هوای آزاد      2 -خزانه محیط بسته یا کنترل شده

مشخصات زمین خزانه

1 - از هر نظر قوی و حاصل خیز باشد

2 - تا حد امکان نزدیک زمین اصلی باشد

3 - حتی المقدور مجاور تأسیسات آبی و برقی باشد

4 - حتی المقدور آفتاب گیر باشد

5 - بافت زمین خزانه سبک و نفوذپذیر و زهکش داشته باشد

6 - عاری از هرگونه آفات و امراض و علف هرز باشد

خزانه در هوای آزاد:

قطعه زمین کوچکی در محیط باز برای گیاهان سازگار با محیط است .هدف از احداث خزانه در هوای آزاد پیشرس کردن نیست.و خزانه هوای آزاد برای کشت گیاهان سازگار با محیط مناسب است.

خزانه محیط بسته یا كنترل شده:

خزانه کنترل شده دارای پوشش و برای پیشرس کردن می باشد. و اکثراً برای تولید گیاهان حساس به سرما و خارج از فصل در نظر گرفته می شود. نشا را پس از 4 تا 6 برگه و مقاوم شدن و پس از مناسب شدن هوا به زمین اصلی انتقال می دهند.