![]( "کاروفناوری هفتم")
![]( "پودمان پرورش و نگه داری از گیاهان کاروفناوری هفتم")
مطالب کمک درسی پودمان پرورش و نگه داری گیاهان
سله شکنی
معمولاً وجین و سله شکنی به طور هم زمان با يك وسیله صورت می گیرد. سله، لايۀ سخت و متراكمی است كه در خاک های سنگین تا نیمه سنگین و تحت فشار آب تشکیل می شود. تخريب ساختمان خاک در اثر خاک ورزی در وضعیت خشك يا خیس بودن خاک بر حساسیت خاک نسبت به عوامل مولد سله می افزايد. عوامل تشديد سله، تر و خشك شدن متوالی خاک، كمبود مادۀ آلی، جايگزين شدن كلسیم توسط سديم و زيادی رس خاک است.
مهم ترين ضرر سله بستن خاک اين است كه رشد گیاه با نقصان روبه رو می شود. در مواردی كه دانه يا بذر كوچك باشد شايد بتواند به راحتی از مابین شکاف های سله بیرون بیايد ولی در حالتی كه دانه يا بذر حجیم باشد امکان دارد رشد با نقصان روبه رو شود و لپه ها مابین سله باقی بماند و در اثر تدوام رشد محور زير لپه، قطع می شوند. سله نفوذپذيری خاک را نسبت به هوا و آب كم می كند. شرايط مناسب برای فرسايش را ايجاد می كند و باعث مشکلاتی در آبیاری می شود و همچنین تهويۀ خاک را محدود می كند.
سله در خاک و نحوة خروج گياه از خاک های سله بسته
در سطح خاک بعضی از مزارع، شکاف ها و درزهايی مشاهده می شود كه اين پديده را در اصطلاح كشاورزی، سلهمی گويند.
![]( "سله شکنی چیست پودمان پرورش و نگه داری گیاهان کاروفناوری هفتم")
مضرات سله بستن
1- ايجاد درز و شکاف در سطح خاک
2- تخريب ساختمان خاک
3- از دست رفتن رطوبت خاک
4 - قطع شدن ريشه های گیاه
بنابراين برای جلوگیری از خسارت حاصل از سله بستن، ضرورت دارد كه سله خاک را از بین ببريم.
سله شکنی و نرم كردن خاک و از بین بردن ترک ها و درزهای ايجاد شده در سطح خاک با افزايش ماده آلی خاک به صورت دستی يا مکانیزه دارای ويژگی های بسیاری است از جمله:
1- حفظ ذخیره رطوبتی
2- افزايش عملکرد در واحد سطح
3- كاهش مشکلات ناشی از تنش رطوبتی
4- هوادهی بهتر خاک
5- افزايش درآمد و رسیدن به توسعه پايدار
روش های پیشگیری از سله بستن
1- اصلاح خاک
برای اصلاح خاک کارهای زیر را می توان روی زمین انجام داد.
الف ) افزودن كودهای حیوانی ب) افزودن كود برگ يا سبز پ) افزودن كمپوست ت) افزودن شن و ماسه و .............. در نتیجه افزايش حاصلخیزی و جلوگیری از سله بستن
مواد آلی در خاک تركیباتی به نام كلوئیدهای آلی ايجاد می كنند. كلوئیدهای آلی باعث می شوند كه ذرات خاک به يکديگر متصل شده و در نتیجه خاک دانه های تشکیل شده بسیار محکم و پايدار گردند و به راحتی متلاشی نشوند. از سوی ديگر انجام آبیاری قبل از كاشت خطرات سله بستن خاک را در زمان جوانه زنی از بین می برد.
به طور كلی در روش خشکه كاری كه ابتدا بذر را در خاک نسبتاً خشك می كارند و سپس آبیاری می كنند، به ويژه در آبیاری به روش غرقابی و روش كاشت درهم، خطر سله بستن بیشتر شده كه بايد برای سله شکنی در اولین فرصت اقدام كرد.
2- استفاده از روش های مناسب آبیاری
با استفاده از روش های مناسب آبیاری از جمله آبیاری نشتی و غیره به جای آبیاری غرقابی، می توان از سله بستن خاک ها جلوگیری كرد. در آبیاری نشتی كه آب در جويچه ها بین رديف های كشت جاری است، فقط باعث سله بستن داخل جويچه ها می شود ولی بقیه مزرعه سله نمی بندد. البته اگر كشت به صورت درهم باشد، به ويژه در كشت های متراكم كه به صورت كرتی كشت شده باشند، استفاده از آبیاری تنها روش ممکن برای شکستن سله می باشد. با رسیدن آب به زمین، سله نرم می شود و جوانه می تواند از زمین خارج شود.
يکی از روش های شکستن سله استفاده از آب آبیاری است. اين روش هرچند ساده و آسان است ولی مشکلات و معايبی نیز دارد. استفاده از اين روش در مناطق گرم با كشت درهم، همراه با آب قابل دسترس روش مناسبی است.
زمان مناسب سله شکنی
انجام عملیات سله شکنی به صورت دستی يا ماشینی بايد در زمان مناسب صورت گیرد. مناسب ترين زمان برای سله شکنی زمانی است كه اصطلاحاً خاک، گاو روشده باشد.
ابزارها و وسایل سله شکنی به صورت دستی:
1- بیل 2- بیلچه 3- كج بیل (فوكا) 4- شفره 5-كلوخ خردكن
![]( "سله شکنی چیست پودمان پرورش و نگه داری گیاهان کاروفناوری هفتم")
روش های سله شکنی :
سله شکنی به دو روش دستی و ماشینی انجام می گیرد. در روش دستی از ابزار و وسايلی مانند بیل، بیلچه، كج بیل، كلوخ خردكن، شفره و در روش ماشینی از ماشین هايی مانند پنجه غازی، چنگك های گردان، گاوآهن قلمی استفاده می شود.
برای انجام دادن سله شکنی به روش دستی به زمان و كارگر بیشتری نیاز است، اما در انجام سله شکنی به روش ماشینی نیاز به كارگر كمتری است و سله شکنی در زمان كوتاهی انجام می شود؛ اما هزينه های خريد ماشین های سله شکن و سرويس و نگهداری آنها نیز بايد درنظرگرفته شود.
اثرات سله شکنی
سله شکنی اثرات متعددی دارد كه تعدادی از آنها عبارت اند از :
- حفظ رطوبت در خاک و افزايش نفوذپذيری خاک سبت به هوا
- جلوگیری ازهدر رفت و اتلاف آب
